هر چند اسکلت الفبايي زبان فارسي در نوشتار و آهنگ اصلي واژه ها در گفتار طي قرن ها کم و بيش پا بر جا مانده، اما ساختار فرعي و اژه ها و جمله ها تحت شرايط اقتصادي و اجتماعي تحولات زيادي را گذرانده است . کلماتي که در فرهنگ مادي مردم زمينه استفاده نداشته مهجور و از رده خارج شده، کلماتي با قبول بعضي تغييرها به جا مانده و کلماتي بيگانه بي هيچ تغيير و شکل خارجي خوددر زبان فارسي کاربرد پيدا کرده است. بي شک پيش از آن که يک زبان به عنوان زبان رسمي در کشوري رايج شود، لهجه هاي محلي از ارزشي يکسان برخوردارند اما همين که زباني استاندارد در سرزميني به وجود آمد، از آن پس ديگر گويش هاي محلي ارزش هاي کاربردي و اجتماعي خود را در سطح وسيع کشور از دست مي دهند.
با وجودي که گويش شيرازي پيوسته رنگ زبان رسمي مملکت رابه خود مي گيرد. هنوز هم اين لهجه با لهجه رسمي تفاوت هايي دارد و هنوز هم پاره اي واژه ها ، اصطلاحات و ترکيب هايي در اين لهجه به گوش مي رسد که براي غير شيرازي بيگانه است. بسياري از واژه هايي که در گويش شيرازي کاربرد دارند، دقيقاً با همان تلفظ و معني معمول در شيراز در فرهنگ هاي معتبر ضبط شده است و نشانه درستي اين گونه واژه هاست .
در اين جا اشاراتي هرچند مختصر به برخي از ويژگي ها و قواعد لفظي اين گويش داريم در لهجه شيرازي تکيه بر حسب نوع کلمه روي هجاهاي فارسي مختلف است يعني با تغيير محلي تکيه معنا تغيير مي کند. البته اين موضوع خاص لهجه شيراز نيست و زبان فارسي را شامل مي شود براي مثال :
آقو با a کوتاه به معني پدر و آقو باaa کشيده به معناي ... يا يک سيد است. اصل کلي و عمومي در اين گويش تلفظ هر چه ساده تر کلمات است به نحوي که عادت زباني شيرازي ها ايجاب مي کند. بنابراين اگر ما تمام اسامي ، افعال، قيود و .... اين لهجه را بررسي کنيم، مي بينيم ضمن اين که درهر يک از اين مقوله ها ساختار ثابتي دنبال مي شود، هر جا عادت زباني شيرازي ها ايجاب کرده، از آن ساختار ثابت عدول شده است براي مثال اغلب کلماتي که در فارسي رسمي به مصوت بلند ( a = ا ) ختم مي شوند در گويش شيرازي به مصوت کوتاه( o= ـُ ) ختم مي شوند مانند با : بو، بالا : بالو، بابا : بابو، حالا : حالو، کاکا: کاکو .
تمام کلمات مذکور چه به تنهايي و چه درترکيب با ساير کلمات اين تغيير رادارند، اما کلماتي مانند پا، شفا با آنکه به مصوت بلند (a ) ختم مي شوند به تنهايي تغيير را نمي پذيرند و فقط در ترکيب با ساير کلمات مصوت بلند پايانيشان تبديل به مصورت کوتاه (o) مي شوند. مثلاً : شفا اگر موصوف يا مضاف واقع شود مي شود شفُ مصوت بلند (u) (او ) در آخر کلمه به عنوان معرفه ساز به کار مي رود.
( مداد _ مدادو ) ( کتاب _ کتابو ) ( گاو_ گاوو).
همين مصوت معرفه ساز در کلماتي که به هاء بيان حرکت ( هاء غير ملفوظ ) ختم مي شوند. پس از حذف مصوت کوتاه(e) ( -ِ ) در آخر کلمه به (ow) تبديل مي شود:
( نامه _ نامو ) (شيشه _ شيشو ) ( خونه_ خونو) (شونه _ شونو)
در مورد صرف افعال، پيروي از دستور زبان رسمي معمول است و بازهم هر جا عادت زباني شيرازي ايجاب کرده، صامت يا مصوتي دگرگون شده است .
|
|
|
|
|